Luka płacowa ze względu na płeć, tzn. różnica w poziomie płac mężczyzn i kobiet, wynosi w Polsce od 12 do 20 proc., w zależności od badań. Mowa o tzw. luce skorygowanej, czyli biorącej poprawkę na istotne dla wynagrodzeń cechy pracowników (np. wiek, zawód, doświadczenie, wykształcenie, sytuacja rodzinna) i cechy miejsca pracy (stanowisko, sektor, forma zatrudnienia, typ i wielkość pracodawcy). Jak niedawno pisaliśmy, większość ankietowanych przez nas ekonomistów, uczestników panelu eksperckiego „Rzeczpospolitej”, uważa, że takie dysproporcje w dużej mierze odzwierciedlają dyskryminację kobiet na rynku pracy.
W tej samej ankiecie zapytaliśmy ekonomistów, czy do zawężenia luki płacowej przyczynić może się unijna dyrektywa o równości płac i jawności wynagrodzeń, która weszła w życie w połowie ub.r. Kraje członkowskie UE mają trzy lata na jej wdrożenie. Jednym z kluczowych zapisów dyrektywy jest ten, który daje pracownikom prawo do informacji o średnim poziomie wynagrodzenia — w podziale na płeć - wśród pracowników wykonujących taką samą pracę jak oni lub pracę o takiej samej wartości jak ich praca.
Niemal 75 proc. spośród 27 uczestników naszej sondy zgodziło się z tezą, że jawność wynagrodzeń w takiej formule, jaką przewiduje unijna dyrektywa, przyczyni się do zawężenia skorygowanej luki płacowej. Wielu ekonomistów podkreśla jednak, że ten efekt nie będzie ani natychmiastowy, ani bardzo silny. Na domiar złego, przejrzystość płac może też mieć niepożądane skutki uboczne.
Czytaj więcej
Znaczącym różnicom w wynagradzaniu kobiet i mężczyzn mają przeciwdziałać rozwiązania wynikające z nowej dyrektywy unijnej. Tylko pozornie czasu na przygotowanie się do zmian jest dużo.
Teza 1: Jawność wynagrodzeń w formie, jaką wprowadzi dyrektywa UE z maja 2023 r., przyczyni się do zawężenia skorygowanej luki płacowej.
Liczba respondentów: 27
Opinie ekspertów (27)
Tak, zmiany będą jednak powolne. Początkowo będą dotyczyć tylko dużych firm. Nie znamy też jeszcze szczegółów implementacji Dyrektywy.
Zdecydowana większość badań pokazuje, że jawność płac obniża lukę płacową między kobietami a mężczyznami.
Jawność informacji na temat luki płacowej może rodzić naciski poszkodowanej grupy, aby tę lukę wyeliminować. Ciekawe przy tym będą sytuacje, w których okaże się, że kobiety zarabiają więcej niż mężczyźni.
Wydaje się, że jawność i przejrzystość płac to czynniki, które pozwolą zmniejszyć lukę płacową. Poza tym prawo daje możliwość dochodzenia swoich praw i zadośćuczynienia.
Generalnie spodziewam się, że efekt dyrektywy będzie szedł w tym kierunku. Nie spodziewam się jednak bardzo dużych zmian ponieważ jawność wynagrodzeń to tylko jeden z wielu czynników mających wpływ na ich zróżnicowanie.
Oficjalnie deklarowanej: tak; rzeczywistej: mam tu wątpliwości. To jest chyba kolejna "pusta" dyrektywa UE.
Tak, np. istnieją badania z Wielkiej Brytanii pokazujące, że przymus raportowania luki płacowej w firmach zmniejszą tę lukę.
Wcześniej w kilku krajach wprowadzono obowiązek publikowania raportu o równości płac (np. w Szwajcarii jest to warunek sine qua non startowania w przetargach publicznych). Takie rozwiązania są trudne i o ile nie ma dobrej woli, sprowadzają się do malowania trawy na zielono, a nie do zmiany społecznej. Nieuzasadnione czynnikami obiektywnymi nierówności płacowe - nie tylko w Polsce - wynikają z bardzo wielu mechanizmów, wiele z nich ma charakter behawioralny i żadnego z nich nie załatwi się publikowanym raz na rok raportem. Nawet w tych firmach, w których robi się diagnozy i wspiera managerów w podejmowaniu zobiektywizowanych decyzji, proces jest długotrwały i niemonotoniczny. Ergo: dyrektywa w niczym nie szkodzi, ale niewiele zmieni.
Wyniki badań dla krajów o podobnym mechanizmie ustalania płac, jaki występuje w Polsce, są jednoznaczne. Zmniejszy się luka płacowa między kobietami i mężczyznami, zmniejszy się luka płacowa między obcokrajowcami a Polakami.
Transparentność wynagrodzeń może zachęcić kobiety do zajmowania twardszego stanowiska w negocjacjach płacowych.
Nie mam zdania, co oznacza bardziej, że nie wiadomo. Spodziewałabym się, że się przyczyni, ale są badania z niektórych krajów pokazujące, że jawność płac nie ma za bardzo wpływu na lukę.
